Informator dla pacjentów

Tarczyca a ciąża

Hormony tarczycy odgrywają istotną rolę w czasie ciąży. W pierwszym jej okresie, kiedy płód nie wytwarza jeszcze własnych hormonów, ich właściwe stężenie zapewnia prawidłowy rozwój mózgu dziecka oraz budowę jego układu kostnego. Choroba tarczycy u matki wiąże się z ryzykiem pojawienia się zaburzeń czynności tego gruczołu także u noworodka. Kiedy jednak czynność tarczycy jest wyrównana (stężenie hormonów jest prawidłowe), choroba nie powinna wpłynąć na ciążę.

Zarówno nadczynność, jak i niedoczynność tarczycy są groźne dla każdego chorego, a lekceważenie tych schorzeń może skutkować nie tylko pogorszeniem się, codziennego funkcjonowania, ale także zagrożeniem życia. Oba te stany chorobowe są szczególnie niekorzystne u kobiet w ciąży, ponieważ mogą wpłynąć negatywnie na stan płodu. Kobiety z podejrzeniem chorób tarczycy, czy z niepowodzeniami położniczymi - zazwyczaj są kierowane do endokrynologa celem konsultacji i podjęcia dalszych działań. Konieczne jest monitorowanie i utrzymanie stężenia hormonów tarczycy przed zajściem w ciążę i w ciąży na odpowiednim poziomie. Są one niezbędne do prawidłowego rozwoju płodu. Odpowiadają za regulację wzro­stu tkanek, warunkują powstanie niektórych enzymów, pobudzają dojrzewanie centralnego układu nerwowego i przyrost kości. Skutkiem niedoczynności może być, więc upośledzenie umysłowe płodu oraz wady układu kostnego. Inną konse­kwencją zaburzeń funkcji tarczycy może być przedwczesne odklejenie się łożyska, a niekiedy nawet poronienie. Nadczynność tarczycy może z kolei prowadzić do komplikacji innego rodzaju - nadciśnienia, stanu przedrzucawkowego oraz zmian w układzie sercowo-naczyniowym. Także i ta odmiana schorzenia może skutkować poronieniem oraz wadami płodu. Okres ciąży charakteryzuje się licznymi odrębnościami w interpretacji badań laboratoryjnych. Nie wszystkie wątpliwości są zresztą do dzisiaj wyjaśnione. Proszę, zatem nie działać na własną rękę ani krytykować swojego Lekarza tylko na podstawie tekstów w internecie…

Jeśli u kobiety planującej ciążę, problemy z tarczycą występowały dawno, najlepiej, aby specjalista sam ocenił stan i funkcję gruczołu tarczycowego. Pozwoli to, w razie konieczności, zastosować odpowiednią terapię oraz zapobiec ryzyku poro­nienia, przedwczesnego porodu, niższej wagi noworodka oraz ewentualnej śmierci okołoporodowej. Innym powodem wykonania badania jest wcześniejsze poronienie, którego przyczyny nie udało się wówczas ustalić.

W ciąży ze względu na mnogość czynników dodatkowych - nierzadko obserwujemy pozorne zaburzenia poziomu hormonów tarczycy bez choroby tarczycy. Przede wszystkim dotyczy to obniżenia TSH, co może "pozorować" nadczynność tarczycy i "maskować" niedoczynność. Przyczyna tego stanu leży w produkcji przez łożysko hormonu HCG o działaniu częściowo naśladującym TSH.

Aktualne rekomendacje Towarzystwa Endokrynologicznego uznają poziom TSH w pierwszym trymestrze ciąży za najkorzystniejszy w granicach 0,1-2,5 uIU/ml. Zauważono, że w pierwszym trymestrze ciąży wzrasta ilość powikłań położniczych, jeżeli poziom TSH przekracza wartości 2,5 mIU/l, a w kolejnych trymestrach 3,0.

Nie ma przeciwwskazań do badania USG w ciąży, natomiast wszelkie badania z użyciem izotopów promieniotwórczych czy promieni RTG są przeciwwskazane. Po zajściu w ciążę - kobieta będąca w trakcie kuracji niedoczynności tarczycy - absolutnie nie powinna odstawiać leku, lecz po prostu zgłosić się do prowadzącego lekarza. Zazwyczaj istnieje konieczność zwiększenia dawki i restrykcyjnego przestrzegania celów leczenia. W ciąży celem leczenia jest osiągnięcie poziomu TSH w "dolnym" zakresie.

Przyczyną niedoczynności tarczycy w ciąży może być tzw. przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy typu Hashimoto, niewłaściwa substytucja hormonalna, stosowanie preparatów litu, niedoczynność podwzgórza lub przysadki, choro­ba Addisona oraz leki, takie jak metoklopramid, domperidon. W łagodniejszej postaci niedoczynność tarczycy nie prowadzi do, bezpłodności, ale zwiększa ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego oraz porodu martwego płodu. Częstą przy­czyną wystąpienia niedoczynności jest niedobór jodu. To niezwykle ważny składnik diety przyszłej matki. Jego zapotrzebowanie można uzupełnić jedząc ryby morskie (śledzie, makrele, łososie), owoce morza oraz pijąc niektóre, (bogate w jod) gatunki wód mineralnych. Oczywiście zwiększone dawki jodu są zalecane dla wszystkich ciężarnych, z wyjątkiem tych, u których stwierdzono nadczynność tarczycy.

Leczenie niedoczynności tarczycy w ciąży polega na podawaniu tyroksyny (T4) doustnie. Celem leczenia jest osiągnięcie rekomendowanego poziomu TSH - czyli poniżej 2,5 mIU/l w pierwszym trymestrze oraz do 3,0 w pozostałych. U osób leczonych wcześniej z powodu niedoczynności tarczycy, po zajściu w ciążę zazwyczaj istnieje konieczność zwiększenia dawki leku o 30 do 50 %. Przed zajściem w ciążę celowe jest osiągnięcie poziomu TSH poniżej 2,5.

U kobiety ciężarnej i karmiącej obowiązuje profilaktyka niedoboru jodu - zażywanie 200 -250 mikrogramów jodu dziennie.

Nadczynność tarczycy w ciąży

Problemy z tarczycą mogą pojawić się dopiero w okresie ciąży. Przyczyną wystąpienia nadczynności tarczycy może być tzw. choroba Gravesa-Basedowa. Charakterystyczne jej objawy to: wole, wytrzeszcz oczu, obrzęk przedgoleniowy, niekiedy także obrzęk palców rąk i stóp oraz zgrubienie kości.

Powikłania, możliwe w efekcie wystąpienia nadczynności tarczycy w ciąży to: poronienie, przedwczesne oddzielenie się łożyska, przedwczesny poród, stan przedrzucawkowy, zastoinowa niewydolność serca, wcześniactwo, wewnątrzmaciczna hipotrofia płodu (zahamowanie wewnątrzmacicznego wzrostu płodu), wewnątrzmaciczna śmierć płodu, nadczynność tarczycy u dziecka.

Jeżeli badanie ( ocena TSH ) nie zostało wykonane przed zajściem w ciążę, a stan organizmu sugeruje, że należy przyjrzeć mu się nieco dokładniej, można oczywiście przeprowadzić takie badanie w trakcie ciąży. Pamiętać jednak, należy, że oznaczenie stęże­nia TSH (tyreotropiny), która pobudza tarczycę do produkcji nie wystarczy, gdyż jest ono w tym okresie (zwłaszcza w I trymestrze ciąży) fizjologicznie obniżone., Należy, więc także zbadać stężenie fT3 (trójjodotyroniny) i fT4 (tyroksyny), czyli wolne frakcje hormonów tarczycy T3 i T4. Sterują one przemianą materii w narządach oraz tkankach organizmu. Oczekiwane prawidłowe wyniki badania: fT3 - 2,0-4,0 pg/ml, fT4 - 0,7-2,2 ng/100 ml.

Normy niekiedy różnią się od siebie, co jest skutkiem korzystania z różnych zestawów do oznaczeń, ale odczytanie wyników nie powinno sprawić problemu - zazwyczaj norma, z którą należy porównać wynik powinna być podana na karcie badań. Kobiety ciężarne z niedoczynnością mają zazwyczaj obniżone stężenie fT3 i fT4, stwierdza się u nich ponadto wysoki poziom cholesterolu. Kobiety z nadczynnością mają z kolei wysokie stężenie fT4, obniżony poziom cholesterolu oraz ni­skie TSH.

Nie można, zapominać, że wszelkie opisane powikłania są skutkiem braku leczenia nieprawidłowo funkcjonującej tarczycy. Prawidłowe leczenie, rozpoczęte we właściwym czasie (zaraz po wykryciu) może zupełnie wyeliminować ryzyko związa­ne z ciążą i porodem chorej kobiety.

Autor: lek. Marian Zieliński - specjalista endokrynolog i w chorobach wewnętrznych