Informator dla pacjentów
OTYŁOŚĆ
Otyłość oznacza nadmierną ilość trójglicerydów w tkance tłuszczowej i jest w obecnych czasach problemem globalnym, potwierdzają to statystyki z wielu państw. Obserwujemy stały wzrost liczby otyłych ludzi na całym świecie. Mówi się już o otyłości w kategoriach epidemii. W ostatnich dziesięciu latach liczba otyłych ludzi na świecie wzrosła z 200 mln do prawie 300 mln osób. We Francji liczba grubasów zwiększyła się dwukrotnie w ciągu ostatnich dziesięciu lat. W takich państwach jak: USA, Finlandia, Wielka Brytania i Grecja, co trzeci obywatel ma nadmierną masę ciała. W Polsce niestety jest podobnie, – co czwarty Polak i co piąta Polka są otyli!. W Polsce nadwaga i otyłość występuje u ponad 65% mężczyzn i kobiet w średnim wieku. Najbardziej niepokoi fakt, że wzrasta też liczba puszystych dzieciaków. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) uznaje otyłość za globalną chorobę XXI wieku. Główna przyczyną narastania tego problemu jest: rozprzestrzenianie się fast-foodów, różnych życiowych udogodnień, a z drugiej strony brak aktywności fizycznej i czasu na przyrządzenie i spożywanie tradycyjnych i zdrowych posiłków.
Otyłość prosta powstaje w wyniku współdziałania czynników genetycznych i środowiskowych. Czynniki środowiskowe wpływają na stan odżywienia najwyżej w 30 %. Największy procent kobiet otyłych stwierdza się wśród Murzynek w Afryce i w Stanach Zjednoczonych, niezależnie od ich statusu ekonomicznego. W okresie pourodzeniowym istotną rolę w powstawaniu otyłości odgrywają: sposób karmienia niemowlęcia (nadopiekuńcza postawa matki i współmieszkajacych dziadków, uważających wzmożony apetyt dziecka za objaw zdrowia), nawyki żywieniowe rodziny, niekorzystne czynniki psychospołeczne, zmniejszona aktywność lub długotrwałe unieruchomienie dziecka. Najkorzystniejszy z punktu widzenia długości życia jest wskaźnik masy ciała, czyli Body Mass Index - BMI od 20 do 25 kg/ m2.
Najczęściej za otyłość uważa się nadwagę przekraczającą 20% wagi należnej do wzrostu. Główna przyczyna to dodatni bilans energetyczny, czyli nadmierny dowóz pokarmu powiązany z nieodpowiednim trybem zycia propagującym niską aktywność fizyczną.
Do pozostałych przyczyn należą:
- predyspozycje genetyczne
- idiopatyczne
- na tle neurologicznym (uszkodzenie jądra brzusznoprzyśrodkowego)
- endokrynologiczne
Przyczyny endokrynologiczne otyłości wtórnej
Niedoczynność tarczycy, rzekoma niedoczynność przytarczyc typ I, hiperinsulinizm pierwotny, choroba lub zespół Cushinga, stany po usunięciu jajników i po kastracji, zespół policystycznych jajników /PCO/, niedobór hormonu wzrostu i akromegalia. Spośród zaburzeń hormonalnych w otyłości najważniejsze to: wzrost poziomu insuliny i obniżenie poziomu Hormonu wzrostu oraz Tyroksyny. Otyłość najczęściej występuje w okresie pokwitania, w ciąży i w okresie menopauzy. Otyłość może powstać po używaniu następujących leków: glikokortykoidy (hormony sterydowe), estrogeny, progesteron, środki uspokajające, nadmierne dawki insuliny, i cyproheptadyny, (peritolu). Około 20 - tu genów warunkuje wystąpienie otyłości. Najważniejszym z nich wydaje się być gen „ob” kodujący wytwarzanie leptyny. (Leptos - chudy, szczupły z greckiego). Gen „ob” u człowieka jest zlokalizowany na 7 chromosomie. Leptyna jest wytwarzana przez dojrzałe komórki tłuszczowe. Mutacje w obrębie tego genu prowadzą do ogromnego łaknienia, a jedzenie nie zmniejsza apetytu.
Powikłania otyłości:
- hiperlipidemia prowadząca do miażdżycy
- cukrzyca (insulinooporność)
- miażdżyca tętnic wieńcowych powodująca chorobę wieńcową
- choroba nadciśnieniowa
- przerost mięśnia sercowego
- dna moczanowa (hyperurikemia)
- kamica dróg moczowych i żółciowych
- choroba zwyrodnieniowa układu ruchu i bóle krzyża
- przepukliny
- upośledzenie wydolności oddechowej
- zespół bezdechu sennego
- nowotwory piersi i okrężnicy
- zaburzenia poziomu hormonów płciowych
- upośledzenie płodności i nieprawidłowości płodu
Badania laboratoryjne wykonywane w otyłości w razie potrzeby:
- pomiar TSH w surowicy krwi.
- pomiary w surowicy krwi hormonów ( FSH, LH, prolaktyny, estradiolu, progesteronu, testosteronu, DHEA.)
- specjalistyczne badania genetyczne mające na celu sprawdzenie etiologii otyłości
Leczenie otyłości:
- motywacja chorego przez psychoterapię
- dieta niskokaloryczna
- leczenie ruchem
- farmakoterapia: leki zmniejszające łaknienie, leki przeciw cukrzycowe, hormony tarczycy, środki hamujące trawienie i wchłanianie - gł. tłuszczów - po błędach dietetycznych oraz przyśpieszające pasaż jelitowy
- leczenie chirurgiczne
W stanach pooperacyjnych istniejąca otyłość zwiększa ryzyko wystąpienia takich powikłań, jak zachłyśnięcie, niedodma, spowolnienie wydalania, leków i środków znieczulających, zakrzep żył głębokich, zator płucny, rozejście się brzegów rany, zakażenie, przepuklina pooperacyjna.
